Nhà thờ Chợ Quán

Lược sử Giáo xứ Chợ Quán

NHÀ THỜ CHỢ QUÁN, MỘT CÔNG TRÌNH CỔ

Đọc lược sử của các nhà thờ có tuổi từ 100 năm trở lên, có lẽ lịch sử của Họ đạo Chợ Quán đem lại cho người đọc nhiều thú vị nhất vì có nhiều điều để nói trong khoảng thời gian 286 năm thành lập họ đạo (1723-2009)

MỘT HỌ ĐẠO CỔ

Gọi Giáo xứ Chợ Quán là một họ đạo cổ vì lịch sử họ đạo gắn liền với quá trình mở rộng lãnh thổ về phía Nam của Đất nuớc và có tuổi gần đến ba thế kỷ.

Khi có nhiều di dân muốn khởi nghiệp trên vùng đất mới phía Nam hoặc trốn cảnh bắt đạo, bắt lính, xâu thuế, đói kém…nhiếu giáo dân xuất xứ từ khắp nơi tề tựu lại thành Họ đạo Chợ Quán, không biết có từ thời gian nào. Chỉ biết các bô lão nói rằng: nhiều di dân có cùng nghề, cùng lòng tin, tạo nên Xóm Bột, có chợ, có nhiều lều quán nên hình thành cái tên Chợ Quán.

Nhiều vị mục tử nhiệt thành đã đến đây chăn dắt con chiên, từ các vị thừa sai Dòng Phanxicô đến các giáo sĩ người Việt. Các cha thừa sai gặp nhiều khó khăn gian khổ khi truyền giáo. Gian nan nhất là cha José Garcia: vừa đối phó với hành động chống lại đạo Chúa, vừa bị bão cuốn đi tất cả công trình xây dựng, lại sợ quân Chân Lạp tấn công. Chưa hết, cha José còn bị quân của Võ Vương bắt giải ra Huế, rồi trục xuất về Philippines. (Sau này cha chỉ hoạt động ờ Hà Tiên và qua đời tại đây. Điều đó nói lên sự dũng cảm đáng khâm phục của các cha thừa sai khi truyền giáo trên đất Việt).

Năm 1766, có Đức Cha Piguel đến dâng lễ tại nhà thờ Chợ Quán theo nghi thức Giám mục dành cho cả giáo dân và lương dân. Dịp này có 600 người được rửa tội và 7000 người được thêm sức. Nhiều người ùn ùn kéo đến, lòng sùng mộ của giáo dân suýt nữa đưa đến một lệnh cấm đạo khác.

Và cha Joseph Marie là vị mục tử thừa sai Phanxicô sau cùng coi sóc họ đạo, kêt thúc 115 năm hoạt động truyền giáo mà Dòng Phanxicô khởi đầu tại Đàng Trong.

Trong giai đoạn này, có sự chuyển tiếp quyền quản nhiệm mục vụ giữa các thừa sai Phanxicô và linh mục bản quốc. Sau đó, Tòa Thánh chú trọng đào tạo các giáo sĩ bản xứ, để dần dần tiến tới thành lập Giáo Hội địa phương do người địa phương trông coi, gia tăng và củng cố quyền hạn của Đại Diện Tông Tòa, tổ chức lại các đơn vị cơ sở là giáo điểm và giáo xứ, đào luyện những người chuyên trách việc dạy giáo lý.

Khi nhà Nguyễn lên ngôi (1802-1820) thì họ đạo Chợ Quán trãi qua thời gian thử thách lớn lao mà Giáo Hội Việt Nam cũng phải gánh chịu dưới quyền bính của nhà Nguyễn.

KIÊN TRUNG TRONG THỬ THÁCH VÀ PHỤC HỒI PHÁT TRIỂN

Trong thời gian từ 1834-1859, khi vua nhà Nguyễn tỏ rõ ý chống lại đạo Công giáo thì cuộc bách hại đạo cũng bắt đấu. Họ đạo Chợ Quán không được sinh hoạt bình thường. Giáo dân vừa lo cho thân mình,vừa phải bảo vệ các cha nên phải di chuyển đây đó rất cực. Có lúc Chợ Quán không còn nhà thờ, cha phải lẫn trốn trong nhà dân,hoặc phải giả dạng người thường trong đám cưới hay đám ma, còn thánh lễ được cử hành vào ban đêm. Giáo lý do cha mẹ dạy cho con cái…nhưng các quới chức vẫn trợ giúp các cha và cộng đoàn giáo dân một cách tích cực. Khi quân Pháp xâm lăng Sài Gòn thì triếu đình nhà Nguyễn gia tăng tìm giết nguời có đạo,nhiều giáo dân Chợ Quán bị bắt đi phân sáp vào 18 thôn vườn trầu, nhưng chính những người này tạo điều kiện cho nhiều người biết đến Chúa và làm nòng cốt phát triển thành các họ đạo về sau như Hóc Môn, Bà Điểm, Tân Hưng và Chợ Cầu.

Khi quyền bính chính trị lần lượt rơi vào tay người Pháp thì người Công Giáo được truyền đạo và giữ đạo tự do. Họ đạo Chợ Quán được phục hồi và phát triển về nhiều mặt, có sự trợ giúp đắc lực của các nữ tu Hội Dòng Mên Thánh Giá Chợ Quán. Niềm tin của giáo dân được củng cố, các hội đoàn được thành lập, cơ sở vật chất được xây dựng khang trang, truyền giáo để tăng trưởng số giáo dân, mở rộng để phát triển những họ đạo mới như Chánh Hưng, Bình Xuyên, Mai Khôi…

Với chiều dài thời gian, họ đạo đã có nhiều vị mục tử được sai đến chăm sóc và đến nay nhà thờ được xây dựng là ngôi thánh đường thứ tám, theo thứ tự các năm 1720,1727,1733,1775,1789,1793,1862 và 1896. Như thế ngôi thánh đường còn lại đến nay là nhà thờ thứ tám, do công của ba linh mục Nicolas Hamm (Tài) (1883),Jules Errand (Ý) (1887-1891) và Lucien Mossard (Mão) (1891-1898),được khánh thành vào năm Bính Thân 1896. Cha Nicolas Hamm được an táng trong nhà thờ, bên bàn thờ Đức Mẹ.

GIÁO XỨ CHỢ QUÁN – SỨC SỐNG TRÀN ĐẦY

Đến thăm giáo xứ có ngôi nhà thờ cổ này, ai đó sẽ thấy một sức sống tràn đầy, qua những việc làm cụ thể như:

– Xây dựng cơ sở vật chất : trong khuôn viên giáo xứ có một trường Tiểu học do nhà nước quản lý, nhưng trong khuôn viên 16.922 m2, vẫn rộng rãi để xây một nhà giáo lý 12 phòng và một hội trường, Nhà hài cốt, tu sửa phòng thánh. Việc trồng cây cỏ chung quanh nhà thờ là việc làm cũng cần thiết không kém, làm cho cảnh quan nhà thờ được tôn tạo đẹp, xứng hợp nơi thờ phượng. Một hệ thống âm thanh trong ngoài nhà thờ, một nhà sách, một bàn thờ đá…

– Tất cả những công trình đó do cha xứ khởi xướng, giáo dân chung tay xây dựng, nhưng ý nghĩa nhất vẫn là công trình xây dựng đức tin. Bản tin Họ đạo Chợ Quán được phát hành hàng tháng, được chuyển đến từng gia đình qua hệ thống 9 giáo khu, tập trung vào những thông tin của Giáo Hội Hoàn vũ và Giáo Hội Việt Nam. Rồi tĩnh tâm theo mùa, các lớp Giáo lý thiếu nhi, Giáo lý hôn nhân, Giáo lý Dự tòng như bao nơi khác.

– Một cộng đoàn phụng vụ duy trì sức sống mạnh mẽ qua các Thánh lễ, giờ chấu, giờ cầu nguyện Taizé, rước kiệu hàng tháng, kinh Phụng vụ, ca đoàn, lễ sinh…

– Nhưng cái hồn của tất cả mọi việc làm trong giáo xứ là xây dựng một cộng đoàn bác ái : lớp học tình thương, phòng khám bệnh và phát thuốc miễn phí, lớp dạy cắt may, Hội Bác Ái Vinh Sơn, giúp các xứ nghèo xây sửa nhà thờ.

Họ đạo Chợ Quán đã vượt qua những thử thách để sống còn và lớn lên. Môt Giáo xứ thật đáng tiêu biểu cho cộng đoàn tín hữu miền Nam trong quá trình làm chứng cho Tin Mừng theo dòng lịch sử. Hôm nay, Giáo xứ Chợ Quán vẫn đang có những đổi mới mạnh mẽ trong một Giáo Hội và Đất Nước có nhiều chuyển biến.

( Trích sách “Bài Giảng Chủ Nhật” tháng 10/2009, trang 120-125)

* Nguồn : Trang Web Tổng Giáo Phận Sài Gòn